Geogenanthus, Commelinaceae familyasından otsu bir bitkidir. Başta Peru ve Brezilya olmak üzere Latin Amerika’da vahşi doğada bol miktarda bulunur. Cins seyrektir ve bilinen birkaç türden yalnızca biri evde yetiştirilmektedir – Geogenanthus undulate. Çeşitli ev çiçeği koleksiyonlarında muhteşem bir şekilde öne çıkar ve muhteşem yapraklarıyla özgünlüklerine katkıda bulunur. Geogenanthus, pencere kenarında herhangi bir komşu olmadan tek başına da iyidir.
Açıklama
Geogenanthus, yaygın amatör çiçekçi tradescanthus’un yakın akrabası olarak kabul edilen, yaprak dökmeyen çok yıllık bir bitkidir. Yaklaşık 10 cm boyutlarında ve neredeyse yuvarlak olan (bazı türlerde – uzatılmış) büyük ve çok güzel yaprakları nedeniyle tutulur. Yaprak uçları hafif sivridir ve yaprak bıçakları pürüzsüz değildir: dalgalı veya hatta katlanmış gibi görünürler. Dalgalanmalar yaprak sapından yaprak tepesine doğrudur. Yapraklar birkaçlı gruplar halinde, kırmızımsı bir renk tonuna sahip ve ince kahverengimsi tüylerle kaplı saplara bağlı kısa yaprak sapları üzerinde düzenlenmiştir. Sapların uzunluğu yarım metre veya daha fazla olabilir ve dallanmazlar. Köksap iyi gelişmiş ve kısadır.
Farklı türler Geogenanthus yaprakları önemli ölçüde değişir: hem parlak yeşil hem de koyu mor, hem homojen hem de rengarenk olabilir. En çok yukarıdan çarpıcı görünürler, bu nedenle Geogenanthus genellikle çeşitli ev bitkilerinin alt katmanlarını süslemek için kullanılır. Çiçeklerinin dekoratif bir değeri yoktur: küçüktürler, pembemsi veya mavimsi renktedirler, yazın ilk yarısında ortaya çıkarlar ve bitkinin üzerinde uzun süre kalmazlar. Her çiçek bir günden fazla açılmaz. Koku yok. Pedinküller bitkinin en alt kısmında oluşur ve bazen doğrudan topraktan çıkıyormuş gibi görünür.
Dalgalı geogenanthus en yaygın olanıdır; son yıllarda diğer türler de amatör çiçekçilerde görülmeye başlamıştır.
Dalgalı geogenanthus yaklaşık 30 cm yüksekliğinde gösterişli bir bitkidir, çiçekçilerin deyimiyle ‘çalı gibi büyür’. Gövdeleri kırmızımsı renktedir ve tepelerinde neredeyse tek bir noktadan büyüyen 2-3 kösele yaprak bulunur. Genişçe ovaldirler ve yaklaşık 10 x 6 cm ölçülerindedirler. Yaprakları koyu yeşil, üstü parlak, 5-7 adet uzunlamasına gümüşi çizgilidir. Yaprağın alt yüzeyi mor renktedir.
Diğer Geogenanthus türleri arasında en iyi bilinenleri şunlardır:
- Geogenanthus infusoria. Dalgalı olanın aksine, bitkinin sadece bir sapı vardır. Kalın, etli ve üstünde etli yaprakları vardır. Genelde üç kişi olurlar. Yaprağın üst tarafı parlak, koyu yeşil ve zümrüt renginde, alt tarafı ise kadifemsi koyu mor renktedir. Çiçekler Geogenanthus corrugatum’unkilerden biraz daha büyüktür. Kenarlarında, türün adını aldığı “kirpikler” ile tüylüdürler.
- Geogenanthus poppinga. Yapraklarının yapısı nedeniyle genellikle ‘çizgili orakçı’ veya yaprak plakaları güçlü bir şekilde buruşuk bir görünüme sahip olduğu için sadece ‘orakçı’ olarak adlandırılır. Üst tarafı yeşil ve koyu yeşil çizgilidir; alt tarafı ise mordur. Çiçek sapları gövde üzerindeki alt düğümlerden yükselir.
Tüm geogenanthusların bakımı kolay değildir.
Dikim ve bakım
Satın alınan bir çiçeği nakletmeden önce, saklanacağı koşullarda birkaç hafta karantinada tutmaya değer. Geogangthus’u erken ilkbaharda satın almak en iyisidir çünkü o zaman her yıl nakledilebilir. Bu bitkinin çok derin kaplara ihtiyacı yoktur: Köksap esas olarak yanlara doğru büyür. Her seferinde saksı bir öncekinden biraz daha büyük olur; daha yaşlı örnekler her yıl nakledilmeyebilir.
Tabana 2-3 cm’lik bir drenaj malzemesi tabakası ve ardından besleyici toprak yerleştirdiğinizden emin olun. Hafif ve nefes alabilir olmalıdır. Kendi karışımınızı yaparsanız, eşit miktarda kaba kum, çim toprağı, turba ve humus alabilirsiniz. Asitlik önemli değildir ancak toprağın nötre yakın olması daha iyidir. Toprağı bir dükkandan alırsanız, tercihen içine biraz sfagnum eklenmiş senpillalar için bir karışım en iyisidir.
Saksı değişimi, kök topunun büyük kısmı bozulmadan nakledilerek yapılır. Dikimden sonra bile, bitki hastalıklı hale gelecek ve birkaç hafta sonra büyümeye devam edecektir.
Geogenanthus’a bakarken aşağıdaki koşulları yaratmaya çalışmalısınız:
- Sıcaklık çok dalgalanmamalı ve en az 18 oC‘nin üzerinde ve tercihen 20 … 23 oC, kışın biraz daha az olmalıdır. Bu nedenle ne cama yakın ne de radyatörün yakınına saksı yerleştirilemez.
- Aydınlatmanın yüksek olması gerekir, ancak doğrudan güneş ışığı hariçtir. Pencere pervazı doğu veya batı yönünde olmalıdır. Sonbahar ve kış aylarında bitkilerin altına floresan tüpler veya diyot ışıklar yerleştirilerek gün uzunluğu artırılabilir.
- Hava nemi yüksek tutulmalıdır (yaklaşık %70), ancak yaprakların sık sık serpilmesi istenmez: yaprakların her türlü kıvrımında ve gözeneklerinde su birikmesi mantar hastalıklarıyla doludur. Bir nemlendirici, özellikle radyatörlerin çok kuru olduğu kış aylarında daha iyidir. Taslaklara müsamaha gösterilmeyecektir.
- Toprak nemi. Kurutmanın yanı sıra aşırı sulama da kabul edilemez. Toprak her zaman orta derecede nemli tutulmalıdır; sulama oda sıcaklığında yumuşak musluk suyu, tercihen yağmur suyu ile yapılmalıdır. Sulama kış aylarında sadece küçük bir oranda azaltılabilir.
- Gübreleme Nisan’dan Ekim’e kadar yapılabilir: Geogenanthus’un bir uyku dönemi olmamasına rağmen, kışın ek beslenme olmadan da idare edebilir. Her türlü kompoze gübre veya karışık süs bitkisi gübresi uygundur ve ayda iki kez seyreltilmelidir.
Budama gerekmez, sadece eski ölü kısımlar ve solma sonrası çiçekler çıkarılmalıdır.
Yayılma
Yeni bitkiler, yeniden dikim sırasında yetişkinleri bölerek veya ilkbaharda da yapılabilen kesimlerle elde edilebilir. Ana çalı kolayca birkaç fideye bölünebilir ve her biri nemlendirilmiş toprakla ayrı saksılara dikilir. Fideler köklenene kadar penumbrada tutulmalıdır.
Kök çelikleri de iyi köklenir, ancak bu çoğaltma yöntemi biraz daha karmaşıktır. Çelikler 6-10 cm uzunluğunda kesilir ve bir köklenme uyarıcısı ile muamele edilmeli ve nemli bir turba-kum karışımına dikilmelidir. Kabı plastik bir torba ile kapatın ve sıcak, iyi aydınlatılmış bir yere koyun. Bazı yetiştiriciler çelikleri önce sadece suya yerleştirir ve ancak kökler 1-1,5 cm büyüdükten sonra toprağa dikilir.
Köklenme süreci bir ay kadar sürebilir, bu süre zarfında havadaki nemi yüksek tutmanız ve toprağın kurumadığından emin olmanız gerekecektir. Havalandırmak için torbayı her gün çıkarın. Genç sürgünler ortaya çıktıktan sonra köklendirme işleminin başarılı olduğunu düşünebilirsiniz. Genç Geogenanthus’lar kalıcı saksılarına dikilir ve yavaş yavaş yetişkin yaşamına “alıştırılır”.
Olası sorunlar
Geogenanthus nispeten kaprislidir: Optimum bitki koşulları için katı gerekliliklerin yanı sıra, zararlılara da dikkat etmeniz gerekir. Bitki genellikle et böceği ve örümcek akarları tarafından ziyaret edilir. Onları halk ilaçları ile yok etmeye çalışmayın: Böcek öldürücüler ve insektisitler derhal kullanılmalıdır.
Gerekli muhafaza koşullarından ciddi sapmalar çeşitli sorunlara yol açabilir:
- Düşük toprak veya hava nemi nedeniyle yaprak kenarlarının kuruması;
- yaprakların renginin solması ve ışık yetersizliği nedeniyle sürgünlerin uzaması;
- Çok soğuk su ile sulama nedeniyle yaprak uçlarının kuruması;
- mantar hastalıklarının ortaya çıkması.
İkincisi en tehlikeli olanıdır: ilk işaret, yere yakın sapların yumuşaması olabilir ve bu hızla kök çürümesine dönüşür. Yaygın bir neden, düşük sıcaklıklarda toprağın aşırı sulanmasıdır. Bitkiye acil olarak mantar ilacı uygulayın ve çürüme çok ilerlemişse hasarlı kısımları çıkararak yeni bir alt tabakaya nakletmeyi deneyin.
Geogenanthus, genellikle dalgalı veya katlanmış lamel desenine sahip büyük, parlak yaprakları olan gösterişli bir süs bitkisidir. Hem yaz hem de kış aylarında gerçek bir ev dekorudur, ancak geogenanthus’un bakımı kolay değildir.
